VGV: Väöl Gesjtèlde Vraoge

 

— Liever lezen in het Nederlands? Klik dan op deze link. —

 

1. Wat is Leëvende Tale?

Leëvende Tale (voloet: Vereniging van Leraren in Levende Talen) is de uidste beroepsvereniging van taaldocente in Nederland. De lede zunt aafkomstig oet alle sectore van ’t ongerwies. Zie zunt verdeeld uuever de secties Arabisch, Chinees, Duits, Engels, Frans, Fries, Italiaans, Limburgs, Nederlands (mit NT2), Nederlandse Gebarentaal, Nedersaksisch, Papiaments, Pools, Russisch, Spaans en Turks. Jieëker taalsectie hat ee eige besjtuur en eige sjtatute. De federatie Leëvende Tale hat ooch ee hoofbesjtuur, dageliks besjtuur en sjtatute.

’t Gemeensjappelike doel van alle Leëvende Tale-secties is de bevordering en de ontwikkeling van ’t talenongerwies in Nederland. Leëvende Tale organiseert doarum sjtudiedaag en congresse uuever talenongerwies en informeert heur lede uuever neujts en ontwikkelinge via de tiedsjrifte Levende Talen Magazine en Levende Talen Tijdschrift, sociale media, de website levendetalen.nl en via de kanale van de versjillende talesecties.

Doaneëve is Leëvende Tale als lid van de Federatie van Onderwijs-vakorganisaties (FvOv) aagesjloate bie de vakcentrale CMHF/VCP om ooch in d’r arbeids-vuuerwaardelike sfeer de belangen van heur lede te kenne behartige.

Lede van Leëvende Tale zunt vuuernamelik wirkzaam in primair ongerwies, middelbaar beroepsonderwijs, vuuertgezat en hoeëger ongerwies, volwasseneneducatie en wetensjappelik ongerwies. Wieër zunt d’r sympathisantleden die durch middel van hun lidmaatsjap de ontwikkeling en professionalisering van ’t ongerwiesaanbod in bievuuerbeeld ’t Limburgs wille ongersjteune.

 

2. Wul Laevende Tale Limburgs det ’t Limburgs ’n sjoeëlvak wuuerdt?

Nae, Laevende Tale Limburgs haet heej gen sjtandpunt euver. Wat Laevende Tale Limburgs wáál wul bereike is:

(1) det ’t cursusaanbod Limburgs oetgebreid en geprofessionaliseerd wuuerdt, zoedet neet-Limburgstalige Limburgs kenne lieëre as zeej det wulle,

(2) det thoestale wie ’t Limburgs (maar auch beveurveeld Pools en Turks) ein plek kenne kriege as instructietaal in ’t ongerwies,

(3) det d’r in lieërareopleidinge modules mieërtaligheid (inclusief Limburgs) aangebaoje waere.

 

3. Is ’t neet verwarrend veur kinger um met mieërdere tale op te greuje?

Taalkundige en lieërkrachte dachte vreuger dat kinger mèr ing taal good koste lieëre beheerse, vandoa de oetdrukking ‘moodertaal’ (v’r hant ja neet mieë wie ing biologische mam). Me vuuerzoog dat kinger die heem opgreujde in ing anger taal wie ’t ABN (Algemeen beschaafd Nederlands woar toen de benaming vuuer ’t Sjtandaardnederlands) neet taalvaardig in ’t Hollesj zouwe weëde. Opgreujende kinger zouwe hun Limburgs of anger tale in hun Hollesj goa menge.

Ouwesj vroage dus vaak wie noadelig ’t is went zie hun kink in ’t Limburgs opvoede. ’t Antwoeëd op dees vroag is simpel: opvoede in ’t Limburgs is prima went ’t kink doaneëve ooch met ’t Hollesj opgreujt.

’t Taalkundig ongerzeuk noa wie kinger hun tale verwerve, is de letste tieën joar in ing sjtroomversjnelling gerak. Het lieët min of mieër zieë dat ’t opvoeden van die kink in twieë tale ee aantal vuuerdele kint oplieëvere, in tegensjtelling mit de gedanke oet d’r ganse veurige ieuw dat ee jonk kink durch ’t verwerve van twieë tale in de war rak. Kinger lieëre (mits de condities in orde zieë) twieë tale sjpreëke wie ee eetalig kink. Ze kriege da twieë ‘moodertale’, leever gezag twieë ieësjte tale of twieë thoestale. Voal twieëtaligeluuj hant de ervaring dat ze es kink gemekkelik twieë thoestalen lieërde.

Hoewaal-se dus euver twieje ‘moodertale’ of ’thoestale’ zous kenne sjpraeke, is ’t belangriek um te realisere det neemus ein taal in alle facette in gelieke mate beheerst. We versjillende auch van-ein heejin. Sommige sjrieve prachtige gedichte, angere kenne good verhaole vertelle of rappe. In dit opzich is ’t sjpraeke euver ein volledige beheersing (en dus euver ‘de moodertaalsjpraeker’ van ’t Nederlands, Limburgs, Turks of ’n anger taal) ’n illusie.

(Zeen auch: Cornips 2012. Eigen en Vreemd: Meertaligheid in Nederland. AUP: Amsterdam.)

 

4. Wat zien gojje umstandighede veur kinger um mieërtalig op te greuje?

Kinger merke ’t onmiddelijk es volwasene ein taal minder waardere es ’n anger. Zeej hebbe ’n antenne waodoor-ze geveulig zien veur oeërdeile die weej euver tale hebbe. Ein ieërste umstandigheid of conditie is dus det elders en umgaeving laote zeen det ze beide tale – Limburgs en Nederlands, of Ingels en Nederlands, of welke combinatie van tale den auch –aevevuuel op pries sjtelle.

Ein twieëde belangrieke conditie is laeftied: wie jonger ’t kink in kontak kump met twieëje tale, wie baeter. De laeftiedsperiode tusse geboorte en pakweg veer jaor aad is hieël geveulig veur ’t lieëre van taal in ’t algemein. Kump ’t kink pas náo ein aantal jaor in aanraking met ‘ne twieëjde taal, den ken d’n ieërsten taal invloed oetoefene op d’n twieëjeden taal. Sjpraeke elders ’t kink al vanaaf de geboorte in twieëje tale toe, den mingt ’t kink beide tale neet of nauwelijks.

Behalve de laeftied is van belang wie lang, wie intensief en wie gevarieerd kinger met beide tale te make kriege. ’t Werk neet as ’t kink ein van beide tale maar twieëje oor per waek huuert. Of as éine taal allein veur ’t opsjtelle van ’n baodsjappelieske bedoeld is. Intaegendeil, gezinsleeje motte beide tale gevarieerd gebroeke: veurlaeze, telle en raekene, verhaole vertelle, sjpelkes doon, loestere nao radio en tillevisie en gewoeën met ein sjpraeke.

Tot sjlot mak ’t auch oet in wieverre twieëje tale op ein lieke. ’t Limburgs van Wieërt, beveurbeeld, kent zjus wie alle Limburgse dialekte dreej grammaticale gesjlachte met dreej versjillende lidwäörd – d’n mens (m), de vrouw (v) en ut kindj (o) – terwijl ’t Ingels d’r sjlechs eine haet: the. ’t Limburgs help ’t kink den vul mieër um in ’t Nederlands ongerscheid te make tusse de- (m/v) en het-wäörd (o) es ’t Engels. In dit geval levert ’t dialek duudelik ’n taalveursjprong op, waodoor kinger ’t ongerscheid sjneller lieëre.

(Zeen auch: Cornips 2012. Eigen en Vreemd: Meertaligheid in Nederland. AUP: Amsterdam.)

 

5. Is ’t wal nuttig väör keender öm Limburgs te lieëre? Is ’t väör hun toekomst óp d’r arbeidsmaart neet väöl baeëter öm te investere in ’t Ingelsj?

’t Limburgs is e väölgebroekd communicatiemiddel in Limburg. ’t Idee dat ’t Limburgs alling gebroekd wert tiedens tradities wie d’r carnaval is ’n misvatting die väör ’n deel te make hat mèt d’r tendaens öm ’t gebroek hievan in ’t publieke domein (biev. de media) bekaans alling an dat saoërt tradities te kóppele.

Wae keender in Limburg in ’t Limburgs wilt óptrèkke, kan dao hieël praktische raejes väör hubbe. ’t Uvvergroeëte deel van de Limburgers gebroekt dis taal al daag es communicatiemiddel. Me keumt ’t Limburgs bekaans uvveraal taege in ’t dageleks laeve, ooch al besjteet daobie dik ’n rolverdeling tussje ’t Nederlands es formeel/officieel en prestigetaal van de instituties, en ’t Limburgs es informeel taal van de lokaal/regionaal identiteet en solidariteet.

Deur keender in ’t Limburgs op te trèkke, gèfste hun dus ’t getuug i g’n heng öm in ’t laeve van al daag te kinne communicere, en öm (es me dat wilt) aansjluting te veende bie de mieë informeel communicatiepraktijke in Limburg. Daobie haat ’t opwaasse mèt mieë tale ’n aantal väördele väör keender, die neet alling gelde väör keender die mèt ’t Ingels ópwaasse (en soms zelfs zjuus neet; kiek bij de aantwaoërde óp vraog 3 en 4).

Oonderzeuk wiest oet dat keender die peutersjpeelzale in Limburg bezeuke dik d’r väör keze öm neet mie ’t Limburgs, mae alling nog Nederlands te kalle. Ooch heem. Owwersj ervare dat mitstens es e groeët gemis. Laevende Tale Limburgs miengt dat peutersjpeelzale, mae ooch ’t oonderwies in ’t algeming keender moet väörbereide op de wèrkelekheed boete g’n sjoeël. En die wèrkelekheed is in Limburg op z’n minst twieëtalig.

 

6. Besjteet d’r vuuer Levende Talen Limburgs zoee get wie ‘good’, ‘fout’, ‘ech’ Limburgs?

Nee, dit is neet te definiëren umdat:

(1) ’t Limburgs gans vöäl variatie kint, en d’r gen legitieme raejes zien um éine variant te besjtempele as ’t correcte/echte/authentieke Limburgs,

(2) ’t Limburgs durch d’n tied constant verangert,

(3) ’t Limburgs ging ongerwiestaal is woeëvan sjpreëk-, loester-, sjrief- en leësvaardigheid formeel in ee ongerwiessysteem gedoceerd en/of getoetst weëd.

 

7. Besjteet d’r vuuer Levende Talen Limburgs zoee get wie correcte spellingsregels veur ’t Limburgs?

Nae, neet per se. Hoewaal dialekvereiniging Veldeke sjriefrichliene veur ’t Limburgs ontwikkeld haet (zeen limburgsespelling.nl), is ’t Limburgs genne gestandardiseerde taal wie ’t Nederlands of ’t Fries. In de praktijk zuus-se vuuel variatie in de maniere waorop Limburgs gesjreeve wuuerdt. In sommige media waere de Veldeke-normen gehanteerd, terwijl op sociale media en in e-mails duk angere (soepelere) norme gebroek waere.

Aan ’t inveure en promote van officiële sjpellingsnorme zunt zoeëwaal meugelike vuuer- als noadele verbonge veur de vitaliteit van ’t Limburgs:

• Meugelike veurdele zunt det sjpellingsnorme sjtatusverhoeegend zoude wirke vuuer ’t Limburgs, en det ze duudelikheed en houvas zoude beeje vuuer luuj die Limburgs wille lieëre sjrieve. In dae zin zoude sjpellingsnorme dus beejdrage aan de vitaliteit van ’t Limburgs.
• Meugelik naodeel is det officiële sjpellingsnorme sjtatusversjille zoude creëre tussje luuj die ‘good’ en ‘fout’ sjpelle. Zoeng sociale waarderinge zoude (potentiële) gebroekers van ’t Limburgs onzeker make. En dit zou dees luuj juus ontmoedige um Limburgs te sjrieve, waodoor de vitaliteit van ’t Limburgs juus ongermijnd zou waere.

In Noorwegen besjteet ing soort tussje-oplossing, woeëbie d’r versjillende sjpellingsvariante van ’t Noors besjtunt, die alleneuj weëde goodgekuuerd. Dit bliek in d’r (ongerwies)praktijk good te kenne wirke. Mesjien kint ’t Limburgs dus get van dit ‘Noorse model’ lieëre. Op os website sjteet ee (Ingelstalig) artikel uuever de Noorse situatie: limburgs.levendetalen.nl/2019/06/19/noorwegen/

 

8. Wie belangriek vink Laevende Tale Limburgs ’t um ’t Limburgs te behalde?

Laevende Tale Limburgs zuut tale neet as leëveloze objecte die-se kins ‘behaote’. Laevende Tale Limburgs vink wáál det d’r ‘ne positieve houding zou motte zieë ten opzichte van mieëtaligheid, en det mieëtaligheid op individueel niveau zou motte weëde gesjtimuleerd zónger doabie ee versjil in sjtatus te creëre tussje de versjillende tale. Vanoet dit oetgangspunt kint d’r dan wieër gewirkt weëde aan ing zichtbaarder plaatsj van mieëtaligheid in Limburg, ooch in de professionele domeine, zoeëwie ’t ongerwies, d’r wirkvloer en de zurg.

 

9. Is Laevende Tale Limburgs chauvinistisch?

Nee. Sommige lede zulle zichzelf zoeë umsjrieve, angere neet. Als vereniging druuegt Leëvende Tale Limburgs gee chauvinisme oet, omdat de vereniging dit gee pedagogisch verantwoord oetgangspunt vink vuuer ongerwiesbeleid (zieë ooch vroag 3 en 4). ’t Gebrek aan tolerantie vuuer mieëtaligheid hat daonaevebeej negatieve gevolge gehad vuuer d’r sociale sjtatus van sjpreëkers van ’t Limburgs, en vuuer d’r vitaliteit van ’t Limburgs in ’t algemeen. In plaatsj van dees gesjiedenis te herhale ten opzichte van angere minderheidstalen, sjtreef Laevende Tale Limburgs noa ing alternatieve benadering, woeëbie Limburgs, Nederlands en anger tale (zoeëwie Berbers en Koerdisch) alleneuj deel kenne oetmake van ing mieëtalige samenleeving.

 

10. Wat is ’t versjil tusse Laevende Tale Limburgs, Veldeke en de Raod veur ’t Limburgs?

Laevende Tale Limburgs, Veldeke en de Raod veur ’t Limburgs haaje zich allemaol bezig met ’t gesjpraoke en gesjreeve Limburgs. Zeej hebbe vuuel gedeilde interesses en belange, en zeej werke same wennier dit relevant geach wuuerdt.

’t Grotste versjil betruf de focus van de versjillende vereiniginge. Veldeke haajt zich in breije zin bezig met zoewaal Limburgse taal as Limburgstalige cultuur. De Raod veur ’t Limburgs rich zich op de naolaeving van de politieke erkenning van ’t Limburgs as regionale taal. De focus van Laevende Tale Limburgs ligk op ’t gebroek van ’t Limburgs in ’t ongerwiesdomein, en oppe ontwikkeling en professionalisering van ’t ongerwiesaanbod in ’t Limburgs.

Ein anger versjil is det Laevende Tale Limburgs ’t Limburgs benadert vanoet ein algemein perspectief van mieërtaligheid (zeen vraog 3, 4, 8 en 9). Daonaevebeej hech Laevende Tale Limburgs minder belang aan ’t besjtaon van sjpellingsnorme veur ’t Limburgs (zeen vraog 7).

 

11. Wie ken ich lid waere?

Geïnteresseerde kenne zich aanmelde via dees link. Wennier-se dich as lid aanmelds, verklaors-se daomet auch kennis genaome te hebbe van de sjtatute van de Vereiniging van Lieërare in Laevende Talen en akkoord te gaon met de bepaolinge ten aanzeen van ’t lidmaatsjap.

’n Regulier lidmaatsjap van Levende Talen kos 85 euro per jaor. Sjtudente betale 25 euro, gepensioneerde 45 euro. Lede van Levende Tale zien automatisch auch lid van de vakbond FvOv (Fidderatie van Ongerwiesvakorganisaties). Daonaevebeej kriege lede 8x per jaor ’t Levende Talen Magazine, en 4x per jaor ’t Levende Talen Tijdschrift. Tot slot kenne lede deilneeme aan de studiedagen Limburgs, lesmateriaal oetwissele via ’t ledeplatform, en beejstand kriege beej rechtspositionele zake.

Nieje lede betale in ’t ieërste jaor contributie vanaaf d’n ieërsten daag van de daoropvolgende maond. Sjtel des-se dich op 15 juni aanmelds as regulier lid, den betaals-se vanaaf 1 juli ’n bedraag van 42,50 euro veur de res van ’t jaor.

Auch sjoeële, bibliotheke, sjtichtinge en vaksecties op sjoeële kenne lid waere, door zich te abonnaere op Levende Talen Magazine en Levende Talen Tijdschrift.

Ein abonnement op Levende Talen Magazine (8x) én Levende Talen Tijdschrift (4x) veur insjtellinge en neet-lede kos 140 euro per jaor (in ’t boetelank: 170 euro). Opzegging deent sjriftelik te gebeure ein maond veur ’t einde van ’t laupende jaor. Beej opzegging nao 1 december wuuerdt ’t abonnement sjtilzjwiegend verlenk wies 31 december van ’t dao-opvolgende jaor. Insjtellinge en neet-lede kenne ’n abonnement aanvraoge door ’n e-mail te sjteure nao bureau@levendetalen.nl.